Rabu, 27 Juli 2016

ARTIKEL SOSIOLOGI SASTRA



Sosiologi Isi Karya Sastra
(Wellek dan Warren)
            Miturut Wellek dan Warren (2013:111), sosiologi isi karya satra nduweni tujuwan uga nduweni babagan liya sing tersirat sajrone karya sastra iku dhewe lan nduweni gegayutan karo perkara sosial sing ana ing tengah-tengah masyarakat. Sastra minangka pangilon panguripan masyarakat, reproduksi, utawa dokumen sosial kahanan masyarakat. Anane owah-owahan selera masyarakat sajrone karya sastra uga ndudohake owah-owahan sosial sing ana sajrone masyarakat. Sosiologi isi karya sastra dibentuk karo tradhisi lan kabudayan sing ana sajrone masyarakat. Sastra uga nduweni gegayutan sacara ora langsung karo babagan politik, ekonomi, lan sosial. Apa sing dilakoni masyarakat nduweni sesambungan sing raket, saengga kita bisa ngerti sesambungan antarane cara produksi sastra amarga sistem ekonomi masyarakat minangka sistem kekuwasaan sing pungkasane bisa ngatur masyarakat. Perkara ngenani sastra lan masyarakat ana sajrone sesambungan sing sipate simbolik lan nduweni teges. Kita bisa nggunakake istilah-istilah sing nduweni inetgrasi karo sistem budaya, lan nduweni sesambungan karo tindak tanduke manungsa, sing wigati ing kene yaiku sastra dudu pangganti sosiologi, politik utawa ekonomi. Sastra nduweni tujuwan lan alasane dhewe.
Miturut Endraswara (2011:78), isi karya sastra bisa dibentuk kanthi cara nggunakake swasana lingkungan lan kekuwatan sosial sajrone periode utawa jaman tartamtu. Teks sastra bisa dingerteni minangka pantulan jaman amarga karya sastra minangka saksi jaman. Sajrone karya sastra ana aspek imajinasi lan manipulasi nanging aspek sosial uga perlu digatekake. Aspek-aspek sosial bakal ana sajrone karya sastra. Babagan sing paling wigati yaiku, isi karya sastra minangka pangilon. Sastra dianggep minangka tiruwan masyarakat. Perjuwangan manungsa bakal dadi werna sajrone isi karya sastra iku dhewe. Isi sosiologi karya sastra luwih nengenake kahanan masyarakat ing jamane, kayata crita si mlarat lan si sugih. Crita kasebut ndudohake kahanan sosial lan ekonomi masyarakat.
Ana maneh crita ngenani Siti Nurbaya anggitane Marah Rusli sing pouler ing jamane. Crita Siti Nurbaya uga salah sawijine karya sastra ngenani kahanane masyarakat. Tanpa nggatekake unsur ekstrinsik, geguritan-geguritan Amir Hamzah, Chairil Anwar, lan uga cerpen uga novel sing diwaca minangka karangan ilmu sosial sing isi karya sastra kasebut ngandhut perkara sosial. Antarane jinis karya sastra, yaiku geguritan, prosa, drama, jinis prosa mligine novel sing dianggep paling onjo. Paling onjo amarga paling akeh ndudohake aspek-aspek sosial, onjo apa orane bisa dideleng saka isi karya sastra iku dhewe.
Miturut Ratna (2013:232), isi karya sastra kudu digunakake padha karo aspek-aspek kabudayan sing liyane. Carane yaiku mbalikake karya sastra sajrone tengah-tengah masyarakat lan ngerteni yen karya sastra minangka bageyan saka masyarakat sing ora bisa dipisahake. Karya sastra nduweni sesambungan sing raket karo masyarakat amarga isi karya sastra kasebut nyritakake kahanane masyarakat uga karya sastra urip sajrone masyarakat, ngandhut aspek-aspek panguripan sing ana sajrone masyarakat, lan pungkasane nduweni paedah kanggo masyarakat iku dhewe.
Kabebasan uga kemampuan karya sastra kanggo nglebokake sakabehane aspek panguripan sajrone masyarakat ndadekake karya satra nduweni sesambungan sing raket karo aspirasi masyarakat. Mahabarata lan Ramayana, salah sawijine karya sastra sing isine ngenani etika lan filsafat panguripan. Karya sastra Balai Pustaka nduweni isi karya sastra ngenani perkara kawin paksa, karya sastra Lekra ngandhut idielogi Marxisme. Embrio nasionalisme ana sajrone kumpulan geguritan Tanah Air (Muhammad Yamin), embrio emansipasi wanita ana sajrone Layar Terkembang (Sutan Takdir Alisjahbana), priyayi Jawa ana sajrone Para Priyayi (Umar Kayam), ronggeng kaandhut sajrone Dukuh Paruk (Ahmad Tohari), lsp. Kabeh karya sastra kasebut nduweni isi ngenani perkara sosial sing ana sajrone masyarakat ing jamane.
Miturut Escarpit (2008:14), isi sosiologi sastra kudu nggatekake kekhasan fakta sastra kanthi cara menehi keuntungan pamaca, nggunakake ilmu sastra tradisional-sejarah saengga isi karya sastra nduweni tugas nggatekake tingkatan masyarakat. Isi karya sastra ngenani perkara sosial paling diugemi masyarakat ing jaman saiki amarga crita sajrone karya sastra kasebut akeh masyarakat sing ngalami uga ing kana ana ilmu kanggo para pamaca. Tingkatan masyarakat uga sing paling wigati sajrone masyarakat, tingkatan-tingkatan kasebut sing nyebabake perkara antara masyarakat siji lan liyane. Perkara kasebut banjur dirembakake karo pangripta saengga bisa nuwuhake nile sastra uga bisa narik kawigaten para pamaca.
Kapustakan
Endraswara, Suwardi. 2011. Metodologi Penelitian Sastra. Epistimologi, Model, Teori
          dan Aplikasi.
Caps: Jakarta.
Escarpit, Robert. 2008. Sosiologi Sastra. Yayasan Obor Indonesia: Jakarta.
Ratna, Nyoman Kutha. 2013. Teori, Metode, Teknik Penelitian Sastra. Pustaka Belajar:
         Yogyakarta.
Wellek, Rene dan Austin Warren. 2013. Teori Kasusastraan. PT. Gramedia: Jakarta.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar